Pierwsze zawody żużlowe rozegrano w Toruniu w 1930 r. Ścigano się w kategoriach według pojemności silnika. Czarny sport rozwijał się w grodzie Kopernika, aż do wybuchu II wojny światowej. Zaraz po wojnie, w 1946 r. tradycja toruńskiego żużla odrodziła się w postaci Toruńskiego Klubu Motocyklowego. Najlepszym zawodnikiem w tamtym okresie był zdecydowanie Zbigniew Raniszewski, którego karierę przerwała tragiczna śmierć w trakcie zawodów rozgrywanych w Wiedniu w połowie lat 50. Od 1957 roku toruński klub działał w ramach Ligi Przyjaciół Żołnierza, a dwa lata później zadebiutował w rozgrywkach III ligi, zajmując siódme miejsce. Do II ligi LPŻ Toruń awansował wskutek reorganizacji rozgrywek w 1960 r., jednak w swoim pierwszym, drugoligowym sezonie zajął ostatnie miejsce w grupie zachodniej.

 

W 1962 roku powstał Klub Sportowy Apator Toruń, który swoją nazwę wziął od Pomorskich Zakładów Wytwórczych Aparatury Niskiego Napięcia. Z czasem żużel i nazwa Apator zrosły się niemal w jedno, dzięki finansowaniu sportu przez zakład, a z drugiej strony żużel promował także tę toruńską firmę. W latach 60. niezmiennym dominatorem toruńskiego żużla był Marian Rose. Popularny Maryś osiągnął wiele sukcesów, także na arenie międzynarodowej. Największym jego sukcesem był złoty medal w drużynowych mistrzostwach świata w 1966 roku. W tym samym sezonie Marian Rose zdobył srebrny medal indywidualnych mistrzostw Polski. Karierę torunianina przerwał wypadek 19 kwietnia 1970 roku na torze w Rzeszowie, w którym lider torunian poniósł śmierć.

 

W 1973 roku Stal Toruń zajęła drugie miejsce w rozgrywkach II ligi, jednak w spotkaniach barażowych o awans do I ligi lepsza okazała się Polonia Bydgoszcz. Dwa lata później torunianie ponownie zajęli drugie miejsce w II-ligowych rozgrywkach i ponownie przegrali spotkania barażowe z bydgoszczanami, jednak powiększenie liczebności I ligi do 10 zespołów pozwoliło torunianom awansować do najwyższej klasy rozgrywek. Największy udział w historycznym awansie do I ligi mieli: Janusz Plewiński, Jan Ząbik, Bogdan Krzyżaniak oraz Roman Kościecha.

 

W pierwszym sezonie w I lidze torunianie obronili miejsce w elicie, zajmując 8 miejsce na koniec sezonu. W tym samym 1976 roku w historii klubu miało miejsce kolejne tragiczne wydarzenie – 25 lipca w czasie zawodów w Częstochowie w jednym z wyścigów upadł Kazimierz Araszewicz i kilka minut po dotarciu do szpitala zmarł w wyniku obrażeń odniesionych na torze. W 1979 roku torunianie zajęli w ligowej tabeli 4 miejsce, mając szanse na medal do ostatniego meczu. Liderami drużyny byli Jan Ząbik oraz Wojciech Żabiałowicz.

 

To, co nie udało się cztery lata wcześniej, udało się w 1983 roku. Niekwestionowanym liderem drużyny był już Wojciech Żabiałowicz, wspierany przez Jana Woźnickiego i Eugeniusza Miastkowskiego. Zespół prowadzony przez trenera Andrzeja Pogorzelskiego nie przegrał ani jednego meczu na własnym torze, ponadto trzykrotnie triumfował na wyjazdach. 24 zdobyte punkty wystarczyły do zajęcia trzeciego miejsca w lidze i zdobycia pierwszego brązowego medalu w rozgrywkach o drużynowe mistrzostwo Polski.

 

Trzy lata później – w 1986 roku Apator Toruń świętował jeszcze większy sukces, jakim był złoty medal w ligowych rozgrywkach. Przez niemal cały sezon o prymat najlepszej drużyny w kraju, torunianie rywalizowali z odwiecznym rywalem zza miedzy – bydgoską Polonią i choć wydawało się, że w końcówce sezonu to bydgoszczanie są bliżsi triumfu, to jednak ich niespodziewana porażka na własnym torze ze Stalą Gorzów, otworzyła drogę do toruńskiego złota. Po wygranej w ostatnim meczu z Kolejarzem Opole 64:26 – torunianie po raz pierwszy mogli świętować tytuł najlepszej drużyny w kraju. Oprócz sukcesów ligowych żużlowcy Apatora odnosili coraz więcej sukcesów w innych rozgrywkach – zdobywali złote medale w indywidualnych mistrzostwach Polski, młodzieżowych drużynowych mistrzostwach Polski, a także mistrzostwach Polski par klubowych.

 

Do najjaśniejszych punktów zespołu z grodu Kopernika należeli wówczas Wojciech Żabiałowicz, Stanisław Miedziński, Eugeniusz Miastkowski, Krzysztof Kuczwalski oraz Jan Ząbik, zbliżający się powoli do końca swojej bogatej kariery, którą ostatecznie zakończył w 1987 roku. Jego turniej pożegnalny wygrał słynny Duńczyk Hans Nielsen.

 

6 czerwca 1987 roku na torze w Toruniu odbył sie półfinał mistrzostw świata par. W zawodach, w czasie których w każdym wyścigu startowało po 6 zawodników, triumfowali Duńczycy – Hans Nielsen i Erik Gundersen przed parą Nowej Zelandii – Mitch Shirra i David Bargh oraz Polakami – Wojciech Żabiałowicz i Roman Jankowski.

 

Lata dziewięćdziesiąte, to złoty okres w historii toruńskiego żużla. W pierwszej ich połowie torunianie nie schodzili z podium, zdobywając seryjnie medale w lidze, a także w innych rozgrywkach krajowych. Drugi złoty medal ligowy torunianie zdobyli w 1990 roku, już w nieco zmienionym składzie. W klubie pojawiła się trójka młodych muszkieterów: Robert Sawina, Jacek Krzyżaniak, Mirosław Kowalik, która przebojem wdzierała się do krajowej czołówki. Liderem ciągle był jednak Wojciech Żabiałowicz oraz Szwed Christer Karlsson, który jako pierwszy zawodnik zagraniczny założył plastron z Aniołem na piersi. Tym razem torunianie przez całe rozgrywki nie pozostawiali rywalom złudzeń, kto jest najlepszy. Tytuł zapewnili sobie już kilka ligowych kolejek przed końcem, deklasując w tabeli pozostałych rywali.

 

W 1991 roku kariery zakończyli Wojciech Żabiałowicz i Eugeniusz Miastkowski, jednak w zespole byli już ich następcy. W polskiej lidze pojawiało się również wielu zawodników zza granicy, wśród których wyróżniał się Szwed Per Jonsson. Mistrz świata z 1990 roku trafił rok później do Torunia, będąc jego niekwestionowanym liderem. Karierę Długiego Pera przerwał jednak upadek w czasie Derbów Pomorza w Bydgoszczy w 1994 roku, po którym Per Jonsson zmuszony jest do poruszania się przy pomocy wózka inwalidzkiego. Także na początku lat 90. rozbłysła gwiazda Tomasza Bajerskiego, który mimo młodego wieku zaczął odgrywać coraz poważniejsza role w toruńskim zespole. Ukoronowaniem złotego okresu lat 90. wydawał się być sezon 1996, w którym torunianie byli bardzo blisko kolejnego złota. Pomimo jednak fantastycznego sezonu w wykonaniu Tomasza Bajerskiego, Wiesława Jagusia i młodej australijskiej gwiazdy – Ryana Sullivana, torunianie musieli zadowolić się srebrnym medalem, po porażce w dwumeczu o złoty medal z Włókniarzem Częstochowa.

 

Po tym sezonie skład Aniołów uległ pewnym zmianom, a cały zespół jeździł nieco słabiej przez kilka kolejnych sezonów. W 1999 roku torunianie zmuszeni byli nawet do rozgrywania spotkań barażowych o utrzymanie w ekstraklasie, na szczęście poradzili sobie wówczas z Polmosem Zielona Góra.

 

Powrót na ligowe podium miał miejsce w roku 2001, kiedy to w składzie torunian pojawili się Szwedzi: Tony Rickardsson i Andreas Jonsson, a także wrócił po czterech latach spędzonych w Pergo Gorzów – Tomasz Bajerski. Taki zespół, wsparty ponadto Wiesławem Jagusiem, Robertem Kościechą oraz Tomaszem Chrzanowskim do ostatniego meczu, a nawet ostatniego biegu w sezonie rywalizował o złoto z Atlasem Wrocław. Ostatecznie po niezwykle emocjonującym meczu torunianie wygrali ostatni mecz z ekipą wrocławską 48:42 i zapewnili sobie trzeci tytuł drużynowych mistrzostw Polski. Z kolei najlepszy skład w historii polskiej ligi, torunianie zmontowali w 2003 roku, kiedy to w drużynie startowali m.in. mistrz świata Tony Rickardsson, wicemistrz Jason Crump, ponadto dwaj uczestnicy Grand Prix: Piotr Protasiewicz i Tomasz Bajerski, a jakby na dokładkę jeszcze Wiesław Jaguś i Robert Sawina. Zespół ten jednak zdołał wywalczyć tylko srebrny medal, po przegraniu finałowego meczu z Włókniarzem w Częstochowie. Po opuszczeniu zespołu przez kilku czołowych jeźdźców, torunianie w latach 2004 i 2005 skazywani byli na walkę o utrzymanie się w ekstraklasie, jednak za każdym razem zespół Apatora zaskakiwał wszystkich fachowców, plasując się zwykle w górnej części ligowej tabeli.

 

Przed 2006 rokiem ze sponsoringu toruńskiego klubu wycofała się firma Apator, dodatkowo drużynę opuścił Jason Crump, a jego miejsce zajął Duńczyk Bjarne Pedersen, wspomagany przez Nielsa Kristiana Iversena. Pomimo dobrego początku sezonu, torunianie w drugiej jego części mieli spore problemy finansowe, które odbiły się na wynikach. Ostatecznie KS Toruń zajął 7. miejsce w ekstralidze i musiał spotkać się w barażach o utrzymanie z KM Ostrów. Oba spotkania barażowe torunianie pewnie wygrali i zapewnili sobie dalszy ekstraligowy byt.

 

esienią 2006 roku toruński klub przejął Roman Karkosik, a nazwa klubu zmieniła się na Klub Sportowy Toruń Unibax S.A. Dzięki temu w składzie torunian znaleźli się ponownie Ryan Sullivan, Robert Kościecha, a także Matej Žagar. Przez cały sezon 2007 żużlowcy Unibaksu spisywali się fantastycznie, pewnie wygrywając rundę zasadniczą Speedway Ekstraligi. Po wyeliminowaniu Unii Tarnów i Atlasu Wrocław, Unibax w finale rozgrywek spotkał się z Unią Leszno. Tu jednak lepsi okazali się leszczynianie, a torunianom pozostało cieszyć się ze srebrnych medali. Jednak cały sezon żużlowcy z grodu Kopernika powinni zaliczyć do bardzo udanych, a na ostatecznie wyniki miały z pewnością wpływ także liczne kontuzje, które nękały zespół.

 

Przed sezonem 2008 torunianie dokonali kolejnych zmian w zespole. Drużynę opuścili zawodzący Matej Žagar i Aleš Dryml, a ich miejsce zajęli Hans Andersen i Chris Holder. W pierwszych 8 spotkaniach Unibax był niepokonany i pewnie zmierzał po czwarty tytuł mistrzowski. Następnie przyszły jednak niespodziewane dwie porażki na własnym torze z Unią Leszno i Włókniarzem Częstochowa i to właśnie na rzecz częstochowian torunianie stracili pozycje lidera w Speedway Ekstralidze. W rundzie play off Unibax najpierw wyeliminował gorzowską Stal, a następnie w półfinale okazał się lepszy od ZKŻ Zielona Góra. W finale ponownie spotkały się drużyny Unii Leszno i Unibaksu Toruń. W pierwszym spotkaniu w Lesznie lepszy okazał się Unibax, wygrywając 49:41, także w rewanżu, który był ostatnim w historii pojedynkiem na stadionie przy ul. Broniewskiego 98, Anioły były lepsze, wygrywając tym razem 47:43. To oznaczało, że Unibax Toruń zdobył złoty medal, zostając po raz czwarty w historii drużynowym mistrzem Polski. W całym sezonie torunianie wygrali 17 spotkań, przegrywając tylko trzykrotnie. Warto zauważyć, że torunianie wygrali aż dziewięć z dziesięciu spotkań wyjazdowych w sezonie 2008. Najlepszymi zawodnikami w całym sezonie byli Wiesław Jaguś, Ryan Sullivan i Chris Holder.

 

Osiągnięcia:

 

Drużynowe Mistrzostwa Polski:
Złoto (4) - 1986, 1990, 2001, 2008
Srebro (6) - 1995, 1996, 2003, 2007, 2009, 2013
Brąz (7) - 1983, 1991, 1992, 1993, 1994, 2010, 2012

 

Młodzieżowe Drużynowe Mistrzostwa Polski:
Złoto (6) - 1985, 1990, 1992, 2004, 2005, 2009
Srebro (3) - 1979, 1989, 1993
Brąz (3) - 1988, 1994, 1999

 

Indywidualne Mistrzostwa Polski:
Złoto (2) - 1987, 1997
Srebro (5) - 1966, 1986, 1993, 1994, 2006
Brąz (2) - 1992, 1998

 

Młodzieżowe Indywidualne Mistrszostwa Polski:
Złoto (4) - 1993, 1996, 2005, 2006
Srebro (7) - 1969, 1992, 2000, 2003, 2006, 2007, 2013
Brąz (7) - 1967, 1971, 1980, 1991, 1993, 1999, 2005

 

Mistrzostwa Polski Par Klubowych:

Złoto (4) - 1986, 2004, 2008, 2010
Srebro (4) - 1981, 1997, 2002, 2014
Brąz (6) - 1991, 1992, 1993, 1995, 1996, 2003

 

Młodzieżowe Mistrzostwa Polski Par Klubowych:
Złoto (5) - 1990, 1991, 1992, 1993, 2007
Srebro (3) - 1980, 2010, 2013
Brąz (5) - 1994, 1995, 2000, 2004, 2014

 

Złoty kask:
Złoto (3) - 1985, 2004, 2011
Srebro (5) - 1982, 1986, 1987, 2010, 2013
Brąz (5) - 1981, 1992, 1994, 1995, 2008
 

Srebrny kask:
Złoto (3) - 1996, 2004, 2006
Srebro (1) - 1992
Brąz (6) - 1967, 1980, 1991, 1992, 1994, 2000

 

Brązowy kask:
Złoto (2) - 1994, 2004
Srebro (2) - 1993, 1999
Brąz (2) - 1977, 1988

 

Drużynowy Puchar Polski:
Złoto (4) - 1993, 1996, 1997, 1998
Srebro (1) - 1999
Brąz - brak

 

Indywidualny Puchar Polski:
Złoto (2) - 1986, 1987

Srebro - brak

Brąz - brak

 

Puchar PZM:
Złoto - brak
Srebro - brak
Brąz (1) - 1974

 

Drużynowe MIstrzostwa Ligi Juniorów:
Złoto (1) - 2013
Srebro (1) - 2011
Brąz - brak

 

Indywidualne Mistrzostwa Ligi Juniorów:
Złoto (1) - 2013
Srebro (1) - 2011
Brąz - brak

 

ŹRÓDŁO: wikipedia.pl