Jakiś czas temu przygotowaliśmy dla Państwa artykuł o początkach żużla w okresie przedwojennym w Polsce. Dzisiaj publikujemy początki żużla w okresie międzywojennym w Europie. Na pierwszy ogień - Rosja, Czechy, Słowacja, Niemcy. Zapraszamy do lektury.
Do Europy czarny sport trafił pod koniec lat 20 XX wieku. Pierwsze udokumentowane zawody w dirt-tracku, czyli na nawierzchni żużlowej, rozegrano w Manchesterze 25 czerwca 1927. Za początek sportu żużlowego w Europie uznaje się często zawody w High Beach rozegrane 19 lutego 1929, które oglądało ponad 30 tysięcy widzów. W tym samym roku zainaugurowano pierwszą na świecie regularną ligę żużlową, dziś znaną jako British Elite League. Indywidualne mistrzostwa świata powstały w 1936 w oparciu o cykl turniejów indywidualnych organizowanych przez redakcję brytyjskiego pisma The Star od 1929. Pierwszym mistrzem świata został Australijczyk Lionel van Praag. Tak wyglądają początki żużla w Europie, a właściwie to w Anglii, gdzie ta dyscyplina rozwinęła się najszybciej oraz miała największe grono sympatyków.
Nic dziwnego, ponieważ czarny sport narodził się w jednej z kolonii brytyjskich, a mianowicie Australii. Za początek żużla, nazywanego wtedy w języku angielskim dirt-trackiem, uznaje się zawody motocyklowe na torze do wyścigów kłusaków w australijskim West Maitland, zorganizowane 15 grudnia 1923. Wszystko na dobre ruszyło po roku 1928. Powodem zastoju tej dyscypliny były przede wszystkim liczne wojny, na początku XX wieku z I wojną światową na czele. Należy pamiętać, iż wówczas każda osoba, która kupowała motocykl musiała się liczyć z tym, że w każdym momencie jego maszyna może zostać zabrana przez wojsko. Kupujesz motocykl - proszę bardzo ale w każdej chwili ojczyzna może się o niego upomnieć. Taki stan rzeczy istniał w całej Europie, po drugiej wojnie powoli rezygnowano z maszyn żużlowych, ponieważ coraz bardziej różniły się one od motocykli cywilnych.
Pod koniec lat dwudziestych w każdym kraju Europy odbyły się już zawody żużlowe, a właściwie dirt trackowe. Przegląd krajów, zacznijmy od ówczesnych sąsiadów Polski. Na wschodzie graniczyliśmy z dwoma Republikami Radzieckimi, a mianowicie z Białoruską i Ukraińską Republiką Radziecką.
W Rosji speedway rozwijał się jeszcze przed I wojną światową, świadczy o tym faktz że w chwili wybuchu wojny do armii carskiej wcielono 1632 zawodników, którzy posiadali własny motor. Już sama liczba motocyklów wcielonych do armii powinna robić wrażenie, ponieważ w Polsce dopiero w latach trzydziestych osiągnęliśmy podobny wynik, jeśli chodzi o liczbę motocykli. Sport żużlowy zaczął być odbudowywany dopiero po wojnie polsko – bolszewickiej, która zakończyła się w roku 1920. Żużel Radziecki wyróżniał się spośród innych krajów faktem, że był w dużej mierze wspierany przez państwo radzieckie, które dążyło wówczas do jak najszybszego rozwoju technologii wojskowych, a motocykl był zaliczany do tej kategorii. Oczywiście ta sytuacja sprzyjała rozwojowi czarnego sportu na wschodzie, gdzie już na początku lat dwudziestych powstało wiele klubów żużlowych, które ścigały się głównie na drewnianych torach kolarskich. Już w roku 1920 odbyły się w Moskwie pierwsze mistrzostwa Rosji. Do organizacji tych zawodów wykorzystano tor przeznaczony do wyścigów konnych. Po raz pierwszy widzowie mogli obejrzeć zmagania żużlowe z trybun, a nie jak to się odbywało w innych krajach z usypanych wałów ziemnych. Dodatkowo należy zwrócić uwagę na kategorie, w jakich odbyły się te mistrzostwa. Występował na nich podział maszyn - do 750 cm3 i powyżej 750 cm3. Obecnie motocykle żużlowe mają silniki o pojemności 500 cm3. W poprzednim artykule na temat żużla w Polsce wspomnieliśmy o problemach poznańskiej Unii z właścicielem toru konnego, z którego początkowo korzystali żużlowcy (chodziło o niszczenie nawierzchni toru konnego przez zawody żużlowe). Podobne problemy występowały w Związku Radzieckim. Początkowo zawody odbywały się na torach konnych w Moskwie i Leningradzie. Jednak w wyniku problemów z zorganizowaniem zawodów na wyżej wymienionych obiektach, postanowiono się przenieść na stadiony piłkarskie, na których przygotowano specjalne dirt trackowe tory. Na uwagę zasługuje cykliczność zawodów żużlowych. Wspomniane mistrzostwa Rosji, które zadebiutowały w 1920 odbywają się bez przerwy do II wojny światowej. Jedyne co się zmieniło to nazwa - w roku 1924 przemianowano je na Mistrzostwa Związku Sowieckiego, co bardziej odpowiadało ówczesnej sytuacji politycznej w Rosji.
Równie dobrze rozwój żużla wyglądał u naszych południowych sąsiadów, mianowicie w Czechach i na Słowacji. Czechy zasłynęły na całą Europe, jako organizatorzy chyba najsłynniejszych zawodów, a mianowicie tzw. Zlatej Prilby, która gromadziła 60 – 70 tysięcy widzów, a jej początków należy szukać już w roku 1903, jednak za oficjalną datę pierwszych zawodów uznaje się rok 1929. Rozpoczęta rywalizacja o Zlatą Prilbę toczyła się na torze. Tor liczył 2400 metrów i miał 4 luki. Najlepszym zawodnikiem pierwszego turnieju okazał się Zdenek Pohl. Poza tymi zawodami, Czesi mogli się pochwalić organizacją dwóch memoriałów: Lobkovica (Rodzina Lobkowic to jeden z najstarszych, wciąż istniejących czeskich rodów szlacheckich, znany od XIV wieku.) oraz Velka Plocha Draha.
Następnym krajem, gdzie żużel zdobył dużą popularność były Niemcy, tam w roku 1924 założono pierwszy profesjonalny klub. Jego pierwszymi członkami byli bracia Schulz – Walter i Richard, Robert Brehmer, bracia Kruse. Klub powstał w Hamburgu, w tym samym roku odbyły się zawody w dzielnicy Farmsen na torze o nawierzchni piaskowej. W Hamburgu pierwszy tor z prawdziwego zdarzenia powstał w roku 1928. Był to pierwszy profesjonalny obiekt żużlowy o długości 380 metrów. Dzięki temu torowi Hamburg stał się żużlową stolicą kraju. Poza Hamburgiem ścigano się w innych miejscowościach, gdzie działały kluby miejskie. Do takich miejscowości zaliczamy: Beerendorfie (Rudolf Rudelka): Neukoelln (Gerhard Hennings), Frankfurcie (Wille Hier, Erwin Werschke), Platting (Fritz Ebner, Otto Brindl, Karl Marxreiter), Uslau (Bruno Pratich), Neidlingen (Hermann Gunzenhauser), Monachium (Ludwig Buchberger), Hannoverze (Karl Busse), Kilonii (Reinhold Doose), Ludwigshafen (Fritz Reindl, Karl Gavert), Burghausen (Rudi Muenzloher), Erfelenz (Hans Buttler), Lipsku (Hans Koeller, Steiger).
Jednak pomimo licznych klubów żużlowych reprezentanci tego kraju przez długi czas próbowali awansować do finału indywidualnych mistrzostw świata. Jako pierwszy dokonał tego Gerhard Arens, udało mu się to dopiero w roku 1936, jednak odpadł w rundzie kwalifikacyjnej. Podobny los spotkał jego rodaka Alfreda Rumrischa. Jak widać w tych zawodach żużlowcy niemieccy sobie nie radzili. Natomiast całkiem udane występy niemieccy żużlowcy mieli w czeskich zawodach Zlatej Prilby. Można mówić tu o dominacji niemieckich żużlowców. Pierwszym triumfatorem był Rudi Klein, który uzyskał przydomek „Rudego Diabla”. W latach 1930 – 1936 również dominowali niemieccy zawodnicy. Największym klubem żużlowym działającym w Niemczech był klub z Berlina, który często na zaproszenie Warszawskiej Legii przyjeżdżał do Warszawy na sparingi ze stołecznym klubem. Niemcy może nie wyróżniali się jako zawodnicy, jednak jako organizatorzy przodowali w żużlowym świecie w okresie międzywojennym.
W następnym artykule zaprezentujemy początki żużla w kolejnych krajach Europy...
Źrodło: dirt track - żużel lat przedwojennych, wikipedia.
