W kolejnej części naszego cyklu ''Początki żużla w Europie" przedstawiamy Państwu początki speedway'a w krajach skandynawskich oraz Austrii, Szwajcarii i nieco egzotycznym kraju, jakim jest Hiszpania. Zapraszamy do lektury i komentowania.

Do krajów skandynawskich żużel dotarł za pośrednictwem Danii. Na samym półwyspie jutlandzkim czarny sport pojawił się już w latach 1916 – 1917. Dania zachowała neutralność podczas I wojny światowej, dzięki temu możliwy był tam rozwój czarnego sportu. W tym czasie, kiedy w innych krajach toczyły się walki bądź wszelkie maszyny były rekwirowane przez wojsko, żużel duński próbował na dobre zagościć na półwyspie Jutlandzkim. Jednak pomimo dobrych warunków, zawody były rozgrywane sporadycznie, dopiero druga połowa lat dwudziestych przyniosła poprawę. Duży wpływ na duński żużel mieli Brytyjczycy, którzy bardzo chętnie byli zapraszani na duńskie tory. Dzięki temu zawodnicy duńscy często w ramach rewanżu zaczęli się ścigać na Wyspach. Następnie stało się normą zapraszanie żużlowców z półwyspu Jutlandzkiego do startów w wszelkiego rodzaju indywidualnych zawodach rozgrywanych na Wyspach. Jednym z najlepszych zawodników duńskich był Niels Sorensen, którego znano również ze startów na polskich torach. Ponadto z powodzeniem ścigał się w Holandii, Niemczech i Czechosłowacji. 

 Na północy żużel pojawił się na początku lat dwudziestych. I podobnie jak w Danii żużlowcy z Norwegii i Szwecji często wyjeżdżali do Anglii ścigać się w tamtejszej lidze. Pierwszym zawodnikiem skandynawskim, który wystartował w meczu ligowym na Wyspach był Sande, bronił barw Belle Vue. W Norwegii można było wówczas spotkać dwie odmiany dirt-traca, klasyczny i rozgrywany na długim torze. Obie były popularne i podczas Indywidualnych Mistrzostw Kraju obecne były obie odmiany. Natomiast w Szwecji żużel przyjął się później niż w Norwegii, bo uznaje się, że dopiero w roku 1934.

Pierwsze szwedzkie zawody zostały rozegrane już 1917 w Malmoe, gdzie ścigano się na dystansach 10km, 8km i 4km. Prym w tych zawodach wiedli Duńczycy. Z miejscowych zawodników wyróżnili się Jacobsonen i Nilsson. W kolejnych latach można zaobserwować dynamiczny rozwój czarnego sporu w kraju Trzech Koron. Po Malmoe zaczęto uprawiać dirt-track w Vasteras, Hedemora, Taernsjoe, Sala, Uppsala, Goeteborgu oraz w Sztokholmie. Za pierwsze typowo żużlowe zawody uznaje się imprezę, która odbyła się  w 1923 roku w Goeteborgu. Zawody odbyły się na bieżni lekkoatletycznej. Możemy się domyślać, że te zawody odniosły duży sukces, ponieważ w następnych latach systematycznie rosła liczba imprez tego typu.  W roku 1928 mieliśmy już 40 imprez żużlowych na terenie całej Szwecji. Wraz z większą ilością zawodów żużlowych powiększała się liczba zawodników pochodzących z kraju Trzech Koron, którzy zaczęli się wyróżniać. Pierwszoplanową postacią szwedzkiego żużla był Ivar Skeppstedt, który dzięki swoim umiejętnościom do dziś jest uznawany za najlepszego zawodnika szwedzkiego dirt traca. Jako ciekawostkę można podać nazwiska innych znakomitych szwedzkich zawodników: Alvar Lindgren, Herbert Anderson czy Eric Larsson (nazwisko tego ostatniego raczej kojarzone jest z piłką nożną, ale nazwiska dwóch pierwszych panów powinny być doskonale znane fanom speedwaya). W roku 1934 w Szwecji został wydany zakaz organizowania zawodów żużlowych. Władze uznały ten sport za zbyt niebezpieczny. Niewątpliwie wpływ na tą decyzje miała tragiczna śmierć żużlowca Erika Joelssona. Jest to jedyny znany mi tego typu zakaz, na szczęście dla fanów czarnego sportu obowiązywał on tylko przez kilkanaście miesięcy. Na koniec skandynawskiej historii należy wspomnieć o Finlandii. Na fińskich torach motocykle pojawiły się w latach 1928 – 1929 i nie wzbudziły wielkich emocji. Zawodnicy fińscy startowali raczej na torach w Szwecji, gdzie najlepsze występy notował Arne Antilla.

Zupełnie inaczej niż w Finlandii rozwijał się czarny sport w Europie Zachodniej i Południowej. Stałymi uczestnikami czeskich zawodów, które w całej Europie znane były pod nazwą Zlata Prilba byli Austriacy. W przeciwieństwie do Czechów Austriacy dorobili się kilku zawodników, którzy znani byli w całej Europie. Bardzo często dzięki startom na czeskim torze zawodnicy z Austrii zwracali na siebie uwagę promotorów z Anglii, którzy bardzo chętnie ich sprowadzali do ligi angielskiej. Tak było w przypadku Leopolda Killmeyera, który swoją profesjonalną przygodę zaczął w roku 1930. Poza czeską imprezą brał udział w zawodach odbywających się w Niemczech, Francji i Holandii by w końcu podpisać kontrakt z angielskim klubem Plymouth. W samej Austrii było zarejestrowanych ponad 200 zawodowych dirt-tracowców co czyniło Austrię trzecią potęgą żużlową w Europie (pierwszą była Wielka Brytania, drugą Niemcy). Największymi ośrodkami speedwaya nad Dunajem był Wiedeń, Wiener Eislaufverein, Salzburg oraz Graz. Sytuacja odwrotna panowała w Szwajcarii, gdzie pierwsze zawody rozegrane zostały dopiero w latach 30 i po nich poza kilkoma turniejami nie działo się nic. Sam czarny sport nie zyskał uznania w Helwecji a i zawodnicy szwajcarscy nie mieli żadnych większych osiągnięć, choć regularnie startowali w zawodach Zlatej Prilby.

Zdecydowanie lepiej prezentował się speedway w dość egzotycznym dla żużlowców kraju jakim była Hiszpania. Dzięki pomocy panującego wówczas monarchy króla Alfonso zorganizowano kilka turniejów. Aby podnieść ich rangę postanowiono zaprosić gwiazdy angielskiego dirt-traca. Zawody odbywały się w największych miastach Hiszpanii, mianowicie w Madrycie, Bilbao oraz Barcelonie. Miejscem zmagań były areny, na których normalnie miały miejsce walki byków. W Hiszpanii kibice w bardzo ciekawy sposób okazywali swoje niezadowolenie z postawy zawodnika. Zawodnik, który według kibiców sobie słabo radził był obrzucany zgniłymi pomidorami. Zmagania z angielskimi gwiazdami stały na wysokim poziomie co skłoniło kilku zawodników hiszpańskich do wyjazdu na Wyspy. Jednak nie ma żadnych informacji na temat startów zawodników z półwyspu Iberyjskiego w angielskiej lidze. Hiszpanie startowali w eliminacjach do Indywidualnych Mistrzostw Świata jednak bez sukcesów.

Źrodło: dirt track  - żużel lat przedwojennych, wikipedia.